Een legendarische overstroming
Sint Elisabethsvloed
Sint Elisabethsvloed
In 2021/2022 staan we uitgebreid stil bij de Sint Elisabethsvloed van 1421: een legendarische vloed die dertig dorpen verzwolg, 3000 slachtoffers maakte, Dordrecht in belang deed afnemen en de Biesbosch vormde. Een van de grote momenten uit de vaderlandse geschiedenis, die het verdient te worden herdacht.
Eigenlijk waren er drie Sint-Elisabethsvloeden, die alle drie rond 19 november plaatsvonden, de naamdag van de heilige Elisabeth: in 1404,1421 en 1424. De vloed van 18 november 1421 was voor Dordrecht het rampzaligste.
In de nacht van 18 op 19 november 1421 beukte een noordwesterstorm in op de kust van Nederland. Als gevolg van de Hoekse en Kabeljauwse twisten was het dijkonderhoud verwaarloosd. Een zeer hoge stormvloed brak door de verzwakte dijken en daardoor stroomde alles het binnenland in. Toen eenmaal de dijk bij Wieldrecht brak, was er geen houden meer aan. Dijk na dijk bezweek, door zowel zeewater als rivierwater. De waard stroomde vol. Volgens overlevering verdronken 72 dorpjes. Door mythevorming liep het aantal slachtoffers in verhalen op tot 100.000 maar dat is zeker overdreven. Er zullen meer dan 2000 mensen,en een veelvoud aan vee, verdronken zijn.
De vloed had desastreuze gevolgen. De Grote Waard veranderde in een binnenzee. Dorpen verdwenen onder water en de destijds rijke stad Dordrecht verloor haar strategische handelspositie. Er ontstond een nat gebied waar het getij vrij spel had en waar opgeslibde zandplaten ontstonden met daartussen kreken: de Biesbosch.
Door de vloed ontstond een binnenzee van 300 km² die onder invloed stond van rivierwater en het getij. Het rivierwater bevatte zand en slib dat naar de bodem zakte en er ontstonden hoge zandplaten waar plantengroei op kwam. De Biesbosch werd een zoetwatergetijdengebied van eilanden en slingerende waterwegen.
Ten tijde van de vloed was de stad op het toppunt van haar macht door het stapelrecht dat ze van Hollandse graven had gekregen. Door de Sint-Elisabethsvloed was ten zuiden van de stad een groot gebied met opgeslibde zandplaten ontstaan met daartussen kreken en bredere wateren, de latere Biesbosch. Er waren nu waterwegen die ervoor zorgden dat het stapelrecht van Dordrecht niet goed gehandhaafd kon worden. Ook de ligging van de stad veranderde. Lag de stad voorheen redelijk centraal, nu lag zij ineens in een zuidwestelijk puntje van Holland en door verraderlijk water gescheiden van het rijke Brabant en van de stad Antwerpen. Bovendien zou Dordrecht nauwelijks meer uit kunnen breiden. De stad was in 1800 nagenoeg net zo groot als in 1421.